Pszów

  Historia Pszowa sięga X wieku, jest to udokumentowane przekazem źródłowym z 973 roku dotyczącym biskupstwa praskiego. Występuje tu osada Psonane. We wzmiankach z 1265 roku występuje po raz pierwszy nazwa miejscowości w formie PSOV , 20 stycznia książęcy Pszów uzyskuje lokalizację na prawie niemieckim, pierwszym wolnym sołtysem został Richulf,który zakłada  wieś na prawie niemieckim . Świadkami wystawienia tego dokumentu byli komesi: Henryk z Jaryszowa, Janko z Błotnicy, Janusz z Mechnicy oraz pisarz książęcy Arnold.

Pszów przedkolonizacyjny (przed 1265), odgrywał w osadnictwie tych stron rolę przodującą, gdyż cały ten obszar - od Jastrzębia po Odrę, stanowiło jednolite plemię Pszowian.
  W pierwszym okresie istnienia gminy nowoustrojowej w XIII wieku samorządowi gminy przewodniczył wolny i dziedziczny sołtys, on też był sędzią w sprawach gminy i pobierał z tego tytułu tzw. trzeci grosz z nakładanych grzywien. Z czasem jednak wolni sołtysi odczuwali tę rolę jako uciążliwą i uwolnili się od tych obowiązków w XVI wieku. Od tego czasu pan wsi wyznaczał dla administracji gminy osobnego włodarza, który pełnił stanowisko na czas wyznaczony. Od końca XVI wieku zwano ich wójtami gminy, a w XIX w. także sołtysami. Pierwotnie cała ziemia raciborska razem z osadami i ludźmi była własnością księcia ziemi. Począwszy od roku 1163 posiadaczami Pszowa byli książęta raciborscy. Trwało to aż do 1532 r. kiedy to ziemie pszowskie przechodzą pod panowanie dziedziczne.
Jednym z pierwszych dzierżawców książęcych dóbr pszowskich w ostatnich latach XVI wieku był rycerz Czetrycz. Później wziął w zastaw rycerz Bartłomiej Zdara z Chobolic, ale w dniu 19 grudnia 1506 r. książę Walenty, w uznaniu jego wiernej służby, odstąpił mu je wraz z patronatem nad kościołem, jako dziedziczną własność. Odtąd właściciele często się zmieniali. Wyróżnił się wśród nich Wacław Sedlnicki z Choltyc, który wprowadził w P. luteranizm (czyj kraj, tego religia).
  W czasie wojny 30- letniej generał Mansfeld opanował w sierpniu 1626 r. Śląsk Górny i Cieszyński. Większość szlachty lokalnej przeszła na jego stronę , a po zgonie dowódcy wycofujące się wojsko do reszty spustoszyło Pszów i okolice. Na zdradziecką szlachtę nałożono ciężkie kary, a zarządzający odzyskanymi terenami pełnomocnik cesarski Karol Hannibal de Dohna dekretem z dnia 13 września 1628 r. nakazał usunięcie wszystkich predykantów. W niektórych miejscowościach działali oni jeszcze przez długie lata , ale parafia pszowska pozostała odtąd w posiadaniu duchowieństwa katolickiego.
  Aż do połowy XVIII w. posiadamy jedynie fragmentaryczne wiadomości o Pszowie. Głównie są to dokumenty kościelne, z których dowiadujemy się np., że ludność Pszowa. nie odczuwała zgubnych skutków ostatnich trzech lat wojny 30- letniej, gdyż po objęciu księstwa opolskiego i raciborskiego przez polską rodzinę królewską obce wojska omijały te obszary, aby nie popaść w zbrojny konflikt z Polską.
Za czasów rządów pruskich, ok. 1770 r., zaprowadzono dla celów administracyjnych pieczęcie gminne. Zachowały się w aktach najstarsze odbitki pieczęci Pszowa i Pszowskich Dołów.
Pruska reforma szkolna z 1765 r. wprowadziła do nauczania elementarnego cały szereg nowości. Wprowadzono obowiązek szkolny dla wszystkich dzieci w wieku 6-12 lat. Udział młodzieży w nauce szkolnej był wtedy jeszcze bardzo słaby, ale według strosty rybnickiego - Duranta, najgorsza była sytuacja właśnie w Pszowie. Na 446 dzieci, 181 w ogóle nie uczęszczało do szkoły. Było to oczywiście bezpodstawne twierdzenie. Brakowało szkół, za co odpowiedzialni byli właściciele dóbr. Nie było też nauczycieli, z winy świeckich władz administracyjnych.
Za czasów urzędowania Rendschmidta narastała potrzeba zbudowania nowej szkoły. Stara z 1818 r. już w 1860 była za ciasna, aby pomieścić 500 dzieci. Zainteresowane gminy zakupiły grunt zagrodnika Rudolfa Hawela w Pszowie, aby zbudować nową szkołę o sześciu klasach. Stary budynek szkolny z 1818 roku sprzedano kopalni Anna. Juz w czasach polskich w latach 1927/28 trzeba było przystapić do budowy drugiej, nowej szkoły. Z chwilą przejścia części Śląska pod państwowość polską trzeba było i w Pszowie zorganizować szkolnictwo od podstaw.
Klęski żywiołowe, jakie nawiedziły Śląsk w poł. XIX wieku, nie ominęły również Pszowa. Wskutek nadmiernych opadów i niezwykłych upałów w najmniej pożądanych okresach, wszystkie płody rolne, od Cieszyna po Racibórz, przepadły. Do klęski dołączył się tyfus, który pociągnął za sobą niezliczone ofiary wśród ludzi.
  W 1867 katolicka rodzina Fryderyka de Węgierskiego, pana na Pilchowicach, kupiła Pszów od spadkobierców po Derringu. Mimo, iz nowy dziedzic popierał ruch pątniczy, to właśnie jego rodzina skierowała pierwsze ataki przeciwko normalnemu życiu parafialnemu ( Maria Oktawa Węgierska - żona - domagała się nabożeństw w języku niemieckim, a swoje skargi kierowała aż do ordynariusza wrocławskiego). Odpusty w P. z okazji świąt maryjnych były manifestacjami polskości - lud polski śpiewał i modlił się po polsku. W okresie powstań śląskich i plebiscytu, pszowianie równie zaznaczyli swój udział. W wyborach komunalnych z listopada 1919 r. oddano 765 głosów na listę polską, zdobywając 10 z 12 mandatów. Podczas plebiscytu, kiedy uprawnionych do głosowania było 1799 (w tym bylo 367 emigrantów), za polską głosowało 1273, a za Niemcami - 485. Ostatecznie o przynależności Pszowa. do Polski zadecydowała Rada Ambasadorów. (...)
II wojna św. - Pszów został wyzwolony 27 marca 11945 r. W 1975 został przyłączony do Wodzisławia, a po 20 latach - 1stycznia 1995r. odzyskał prawa miejskie.






KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ W PSZOWIE

973 r. - najstarsza wzmianka źródłowa dotycząca granic biskupstwa praskiego podająca nazwę osady plemienia Psouane;

1265 r. - występuje po raz pierwszy nazwa miejscowości w formie PSOV, 20 stycznia książęcy Pszów uzyskuje lokalizację na prawie niemieckim, pierwszym wolnym sołtysem został Richulf;

1293 r. - został wybudowany pierwszy drewniany kościółek pod wezwaniem Świętego Krzyża;

ok. 1350 r. - wybudowano murowany kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych;

ok.1380 r. - rycerz Czetrycz dzierżawił dobra pszowskie;

1506 r. - Pszów przeszedł na własność dzierżawcy Bartłomieja Zdara z Chobolic;

ok.1544 r. - właścicielem Pszowa został Wacław Siedlicki z Choltic, wprowadzono luteranizm;

1628 r. - do kościoła pszowskiego powrócił katolicyzm;

1667 r. - Anna Wilkowa, mieszkanka Pszowa, została skazana na śmierć przez spalenie na stosie w Raciborzu jako czarownica;

1682 r. - dziedzicem Pszowa został baron Krzysztof Welczek;

1692 r. - pierwsza wzmianka potwierdzająca istnienie szkoły w Pszowie;

1696 r. - najstarsza wiadomość o karczmie w Pszowie;

1719 r. - właścicielem Pszowa został Jan Bernard Welczek z Wielkiego Dębieńska;

1722 r. - sprowadzono kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej;

1743 - 1746 r. - budowa późnobarokowego kościoła pod wezwaniem Narodzenia Matki Boskiej, rozwój ruchu pielgrzymkowego;

ok. 1769 r. - wieś stała się własnością Jana Karola Lichnowskiego;

1788 r. - Pszów został sprzedany hr. Wilhelmowi Adolfowi Lichnowskiemu;

1802 - 1803 r. - eksploatacja gipsu szklanego, produkcja wapna oraz potażu;

1803 r. - dziedzicem Pszowa został Gustaw de Wrochem;

1805 - 1807 r. - wybudowano pierwsze murowane probostwo;

1806 r. - w Zawadzie odkryto źródła siarczane,

1810 r. - został założony folwark "Wrzosy"

1811 r. - wybuchło powstania chłopskiego w Pszowie, rozebrano drewniany kościółek Świętego Krzyża oraz zlikwidowano przyległy cmentarz;

1812 - 1815 r. - w wojnie prusko - francuskiej z Pszowa zginęło 10 osób;

1830 r. - wybudowano drogę prowadzącą z Wodzisławia przez Pszów, Krzyżkowice, Rzuchów do Raciborza;

1832 r. - na rynku pszowskim postawiono figurę św. Jana Chrzciciela, wybudowano piec wapienniczy oraz parowy młyn do mielenia wapna, wydano pierwsze zezwolenie na eksploatację węgla dla Augustyna Ferdynanda Fritza;

1843 r. - rozpoczęto eksploatację węgla pod nazwą Kopalni Anna;

1847 r. - rozpoczęto budowę pierwszej wieży na kościele;

1848 r. - powstała samodzielna gmina Pszowskie Doły;

1850 r. - zakończono budowę drugiej wieży na kościele;

1855 r. - rozwój kopalni Anna - drążenie szybu "Jan",

1856 r. - wielki pożar strawił 21 domów i 22 stodoły;

1858 r. - rozpoczęto budowę Drogi Krzyżowej oraz kaplicy pod wezwaniem Świętego Krzyża w obrębie kościelnego placu;

1860 r. - właścicielem Pszowa został Ferdynand Jan Wit zwany Von Doeringiem, poświęcono miejsce pod nowy cmentarz ( obecnie ulica Paderewskiego);

1861 - wybudowano nową szkołę w Pszowie, ukazała się pierwsza monografia wsi w opracowaniu ks. Pawła Skwary i August Wolczyka;

1865 - wybudowano Zakład zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Św. Karola
Boromeusza, 1867r. - wieś została zakupina przez Fryderyka Węgierskiego;

1872r. - powstał pierwszy Urząd Pocztowy;

1882r. - wybudowano pierwszą w Polsce napowierzchniową kolejkę liniową łączącą kopalnię "Anna" ze stacją kolejową w Czernicy;

1885r. - wybudowano drogę prowadzącą z Czernicy prez Rydułtowy, Łapacz, Pszów do Wodzisławia;

1901r. - rozpoczęto budowę drogi łączącej Pszowskie Doły z Syrynią;

1904 r. - hr. Jan Węgierski sprzedał majątek Pszów i Kokoszyce bankowi Polskiemu w Poznaniu;

1905 r. - rozpoczęto budowę osiedla patronackiego kopalni "ANNA" tzw. Familoki;

1907r. - powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Pszowie;

1910 r. - został wybudowany Dmo Gminny ( obecny Urząd Miasta);

1911 r. - rozpoczęto budowę kanalizacji w Pszowie( deszczówka);

1914r. - została wybudowana linia kolejowa z kopalni "Anna" do Olzy;

1915r. - poświęcono nowe miejsce na cmentarz na tzw. Przymiarkach;

1922r. - wraz z częścią Górnego Śląska, Pszów został włączony do Polski;

1923 r. - zniesiono obszar dworski w Pszowie;

1924 r. - została założona pierwsza apteka, powstał Klub Sportowy "Unia"

1927 r. - gmina pszowskie Doły z powrotem została przyłaczona do Pszowa;

1929r. - ukończono budowę i poświęcono Wielką Kalwarię Pszowską, oddano do użytku nową szkołę podstawową obecnie (SP NR 1);

1932r. - wybudowano obecne probostwo;

1934r. - poświęcono nowo wybudowany kościół pod wezwaniem Serca Jezusowego w Krzyżkowicach;

1935 r. - został wybudowany obecny stadion sportowy;

1939r. - ukazała się kronika Konstantego Kowola;

1945 r. - odbudowano budynki zniszczone podczas działań drugiej wojny światowej, przystąpiono do regulacji ulic i placów;

1950 r. - został oddana do użytku nowo wybudowana szkoła zawodowa pod nazwą Szkoła Przemysłowa Górnicza;

1954r. - Pszów otrzymał prawa miejskie;

1967 r. - rozpoczął działalność Dom Kultury;

1975 r. - włączono terytorium Pszowa do Wodzisławia Śl.;

1995 r. - Pszów uzyskał ponownie prawa miejskie;

1997 r. - kościół NNMP został odznaczony tytułem i godnością Bazyliki Mniejszej;

2003 r. - oddano do użytku miejską oczyszczalnię ścieków.